یوگا از حدود قرن هشتم تا دهم تحت تأثیر جریانی به نام تانترا قرار گرفت و امروزه یوگای تانتریک در جهان رواج یافته است. تانترا رویکردی در مذاهب هندی است که بر اساس آن، باورها و آیین‌های مختلف را به‌هم می‌آمیزند. سنت‌های تانتریک با تلفیقی از عناصر و اجزای گوناگون مذهبی و فلسفی در طول تاریخ هندوستان پدید آمده است.
آن‌ها به خلقت و تاریخ جهان، نام‌ها و کارکردهای بسیار متنوعی از خدایان مرد و زن و دیگر موجودات برتر می‌پردازند؛ انواع آیین‌ها. پرستش (به‌ویژه الهه‌ها)؛ جادو، جادوگری و پیشگویی؛ فیزیولوژی باطنی (نقشه‌برداری از بدن تانتریک، مسیرها و چاکراها)؛ بیداری نیروی اسرارآمیز مار (شاکتی کندالینی)؛ تکنیک‌های پاکسازی جسمی و ذهنی؛ ماهیت روشنگری؛ تمایلات جنسی مقدس.
پیروان تانترا متون وداها را کنار گذاشتند و به منابع دیگری به عنوان وحی معتقد شدند. متون تانتریکا آموزه‌هایی مبنی بر مکاشفه‌ی یک موجود الهی (مانند شیوا یا الهه) در نظر می‌گیرند. عبادت‌ها، معابد و شمایل‌نگاری هندو همگی تأثیر تانتریک را بر مذاهب مختلف هندوستان نشان می‌دهند. و از اینجا بود که بت پرستی در هند رواج یافت. تانترا خاستگاه سنت‌های ویشنوپرستی، شیواپرستی و شاکتی‌پرستی بوده. و امروزه یوگا در سراسر جهان در یکی از دو سنت شیوا پرستی و ویشنو پرستی رواج یافته است.
یوگای تانتریک بر بدن ظریف تأکید می‌کند که غیر از بدن مادی است و شامل چاکراها (چرخ‌ها)، نادی‌ها (کانال‌ها) و انرژی‌ها (مانند کندالینی، شاکتی، پراناهای مختلف، بادهای حیاتی و غیره) است و به این ساختار درونی خیالی شکل می‌دهد. بدن تانتریک به صورت بازتاب کوچکی از کیهان شناخته می‌شود که خدایان و الهه‌ها در آن حضور دارند. خدایان درون به‌صورت چرخ‌های قدرتمندی به نام چاکرا عمل می‌کنند و احوال مختلف و توانایی‌های گوناگون را پدید می‌آورند. بدن تانتریک و انرژی‌ها یا خدایان و الهه‌های درونی با نقاطی در بدن مربوط می‌شود.
مراقبه‌های رویایی در یوگای تانتریک استفاده می‌شود. مراقبه رویایی به این صورت است که تمرین‌کننده بر تصویر ذهنی از خدای دلخواه (ایشتادوا ) تمرکز می‌کند؛ به‌طوری‌که خود را به‌عنوان خدا و بدن خود را به‌عنوان بدن خدا تصور می‌کند. تمرین‌کننده تجسم‌سازی‌ها را ادامه می‌دهد تا به خدای دلخواه خود تبدیل شود. در مراقبه‌های دیگر، خدایان به‌عنوان موجودی در بدن تانتریکا تجسم می‌شوند. هدف مراقبه‌های رویایی یکی‌شدن با خدایان است.
مانترا ها یکی از عناصر تانترا است که در یوگا استفاده می‌شود. مانتراها اغلب با مودرا (حالت خاصی از قرار دادن دست) و تجسم‌های پیچیده شامل تصاویر خدایان، و ماندالا (اشکال ظریف و رنگارنگ) انجام می‌شود. یکی از آداب تانتریک نیاسا است. نیاسا شامل لمس قسمت‌های مختلف بدن هنگام خواندن مانترا است. بخش‌های مختلف بدن تانتریک مانتراهای خاصی دارد. و تصور می‌شود این کار بدن یوگی را به بدن خدا تبدیل می‌کند.
آنچه در یوگای تانتریک بسیار مهم تلقی شده، یوگای جنسی است؛ زیرا آمیزش جنسی در تحریک جریان این خدایان یا انرژی ها نقش دارد. پی‌یر برنارد (1955-1875) غیبت‌شناس و تاجر آمریکایی در مطالعاتش دربارۀ عناصر مختلف سنت‌های تانتریک بر مسائل جنسی متمرکز شد و چهره‌ای تک‌بعدی از تانترا به غرب ارائه کرد. این رویکرد مطالعاتی با عنوان نئوتانترا غربی شناخته می‌شود. شکاف گسترده‌ای بین معنای تانترا برای پیروانش و نحوۀ بازنمایی یا درک تانترا در جهان مدرن وجود دارد.
یکی از اولین موارد ذکرشده از تمرین یوگای جنسی در سنت بودایی ماهایانه در حدود قرن پنجم است، که بیان می‌کند: «خودکنترلی عالی در معکوس کردن آمیزش جنسی در حالت سعادتمند بودا و بینش بی‌بندوبار یک فرد به دست می‌آید.» به گفتۀ دیوید اسنلگرو منظور از «برگشت آمیزش جنسی» ممکن است خودداری از انزال باشد. برخی محققان احتمال داده‌اند که یوگای جنسی در قرن چهارم یا پنجم وجود داشته است، البته نه در همان زمینه‌های تانتریک عصیانگرانه که بعداً انجام شد.
در قرن هفتم و هشتم شواهد قابل‌توجهی برای یوگاهای جنسی پیدا شده که با حرکت انرژی‌های ظریف بدن و اهداف معنوی مرتبط بوده است. اعمال تانتریک شامل مراسم مخفیانه بود که در آن افراد وارد خانواده تانتریک (کائولا ) می‌شدند و مانتراهای مخفی خدایان را دریافت می‌کردند. «عیاشی‌های شبانه در محوطه‌های چاله، شامل خوردن گوشت انسان، استفاده از زیور آلات، کاسه‌ها و آلات موسیقی ساخته شده از استخوان انسان، روابط جنسی در هنگام نشستن بر روی اجساد و مواردی از این دست» می‌شود. پرستش خدابانوها و اعمال جنسی به‌عنوان روشی برای عبادت یا رشد معنوی، از جمله تحولات مهمی است که در یوگای تانتریک پدید آمد.
در قرن‌های دهم و یازدهم، جریان های تانترا به مذاهب آرام‌تر فلسفی و آزادی‌محور تبدیل شدند. این دگرگونی شاهد حرکتی از آیین‌های بیرونی و عصیانگرانه به سوی تمرین یوگای درونی‌شده‌تر بود که بر دستیابی به بینش معنوی تمرکز داشت. این اصلاحات باعث شد که ادیان تانتریک در معرض حملۀ گروه‌های دیگر قرار نگیرند.
در قرن پانزدهم، تنترۀ هندو تحت الشعاع بهاکتی یوگا قرار گرفت و از این طریق فراگیر شد. یکی دیگر از پیشرفت‌های تأثیرگذار در این دوره، تدوین تکنیک‌های یوگای تانتریک بود که بعداً به جریان گسترده‌ای معروف به هاتا یوگا تبدیل شد.
منابع:
. Tantra.
. Feuerstein Georg; The Yoga Tradition: Its History, Literature, Philosophy and Practice; Pp. 11501-11505.
. André Padoux, The Heart of the Yogini, p. 2.
. Gavin Flood, The Tantric Body, The Secret Tradition of Hindu Religion, p. 7-8.
. subtle body.
. Geoffrey Samuel, The Origins of Yoga and Tantra. Indic Religions to the Thirteenth Century, pp. 255, 271.
André Padoux, The Hindu Tantric World An Overview. p. 75.
. André Padoux, The Hindu Tantric World An Overview. pp. 73–75.
. Ishta-deva / ishta devata.
., Richard Cavendish, The Great Religions.
. André Padoux, The Hindu Tantric World An Overview, pp. 77–79.
. Mantra.
. Mandala.
. Nyasa.
. André Padoux, The Hindu Tantric World An Overview, p. 78.
. André Padoux, The Hindu Tantric World An Overview, pp. 76–77, 80.
. Geoffrey Samuel, The Origins of Yoga and Tantra. Indic Religions to the Thirteenth Century, pp. 255, 271.
. Pierre Bernard
. Isabel Stirling, Zen Pioneer: The Life & Works of Ruth Fuller Sasaki, P.7.
. western Neo-Tantra.
. David B. Gray, “Tantra and the Tantric Traditions of Hinduism and Buddhism”. pP 1-2.
. Mahayana.
. Geoffrey Samuel, The Origins of Yoga and Tantra. Indic Religions to the Thirteenth Century, p 274.
. David Snellgrove.
. David Snellgrove, Indo-Tibetan Buddhism: Indian Buddhists and their Tibetan successors. P 127.
. Transgressive.
. . Geoffrey Samuel, The Origins of Yoga and Tantra. Indic Religions to the Thirteenth Century, p. 276.
. Idib, pp. 283, 286.
. Kaula.
. Idib,pp. 232–233.
. André Padoux, The Hindu Tantric World An Overview. pp: 73-75.
. Idib, p. 335.
