مطالعات یوگای مدرن

از اواخر قرن نوزدهم به تدریج تغییرات گسترده‌ای در یوگا پیدا شد. در این دوره یوگا به صورتی جسمانی و ‌‌کاملاً دنیوی درآمد و فلسفۀ معنوی آن در زیر ابعاد مادی گنجانده شد. چیستی، چرایی و چگونگی رخداد تغییرات یوگای مدرن، موضوع تحقیقات متعددی بوده است که ایده‌ها و نظریه‌های جالبی را دربارۀ یوگای مدرن شکل داده‌اند. تعبیر یوگای مدرن اولین بار از سوی ارنست وود در سال 1948 به کار رفت؛ اما در آغاز قرن بیست‌ویکم بود که محققان متعددی از جمله الیزابت دی میشلیس، مارک سینگلتون، آندریا جین، الیوت گلدبرگ به تحقیق دربارۀ یوگای مدرن پرداختند و داستان های جالبی را از تحولات یوگا مدرن روایت کردند.

الیزابت دی میشلیس اولین کسی است که به‌طورخاص تحقیقاتش را بر یوگای مدرن متمرکز کرد. مهم‌ترین اثر او با نام «تاریخ یوگای مدرن » است که در سال 2004 منتشر شد. او در این اثر چهار نوع یوگا را از هم متمایز می‌نماید؛ یوگای روان‌تنی که بر رابطۀ ذهن و روح و بدن تأکید می‌کند، یوگای فرقه‌ای که بر اصول فرقه‌ای و نقش معنوی گورو تأکید دارد، یوگای پسچرال (بدنی) که بر آسانا و پرانایاما تأکید می‌کند و مدیتیشن مدرن که مبتنی بر تکنیک‌های ذهنی و تمرکز و مراقبه است. میشیلیس توضیح می‌دهد که انتشار اخباری مبنی بر گرایش برخی چهره‌های محبوب هنری به یوگا، باعث تشدید ترویج یوگا در جهان شد. انتشار تصاویر مرلین مونرو، ستاره محبوب هالیوودی در حال انجام یوگا، ملاقات اعضای گروه موسیقی بیتلز با ماهاریشی ماهش بنیان‌گذار مدیتیشن متعالی، گرایش موسیقیدان معروف یهودی منوهین به یوگا، موجب «عمومی‌سازی» یوگا در نیمۀ دوم قرن بیستم شد. در واقع یوگای مدرن با پیدایش روش‌های مختلف یوگا در قرن بیستم به جهان معرفی شد و چهره‌هایی پیدا شدند که سعی کردند یوگا را مناسب با ذائقۀ فرهنگ غربی ارائه کنند.

مارک سینگلتون در دهۀ 1990، سه سال در هند آموزش دید و مربی یوگا شد، سپس به تحقیقات دربارۀ یوگا پرداخت و مهم‌ترین اثر او «بدن یوگا » است. زمانی که در هند آموزش می‌دید، به کلاس‌ها و کارگاه‌هایی رفت که برای زائران غربی یوگا طراحی شده بود و یافتن یوگای سنتی و معتبر هندی در آن دشوار بود. او در تحقیقاتش نشان داد که یوگای پوسچرال به «بحران ایمان » دچار است؛ یعنی از خاستگاه اصیل و باستانی‌اش جدا شده و آساناهایی که در یوگای پوسچرال مدرن تحت تأثیر ژیمناستیک شکل گرفته، نقش محوری یافته است. استدلال‌های او نشان می‌دهد که بسیاری از بخش‌های هاتا یوگا کنار گذاشته شده و ورزش و سلامتی به‌جای هدف موکشا یا رهایی معنوی نشسته است. سینگلتون معتقد بود که یوگای پوسچرال در بستر فرهنگ فیزیکی قرن بیستم برخواسته و گوروهای مدرن ‌‌کاملاً در بازار وارد شده و یوگا را به کسب و کار تبدیل کرده‌اند. او می‌خواست که یوگای مدرن بیش از این به ابعاد معنوی و باطن‌گرایی‌اش بازگردد.

آندریا جین یوگای مدرن را از منظر جامعه‌شناختی بررسی کرد و در کتاب «فروش یوگا» یافته‌هایش را بیان کرد. این کتاب با گزارشی از سبک‌های یوگای پیشامدرن آغاز می‌شود. سپس نقش یوگا را به‌عنوان ضد فرهنگ غربی و رابطۀ آن با فرهنگ مصرفی را بررسی می‌کند. او با موردپژوهی سبک‌های مدرن یوگا نشان می‌دهد که آن‌ها مشغول برندسازی و تجاری‌سازی یوگا هستند. یوگای مدرن از طریق دین عصر جدید ، روانشناسی، علوم ورزشی، پزشکی، عکاسی، و صنعت مد به شکل‌های گوناگون بازنمایی می‌شود. جین بیان می‌کند که آساناها در ارتباط هندی‌ها با آمریکایی‌ها و اروپایی‌های علاقه‌مند به سلامتی و تناسب اندام برجسته شدند. به‌طور خلاصه، جین می‌نویسد: «سیستم‌های یوگای مدرن… شباهت کمی به سیستم‌های یوگای پیش از خود دارند؛ زیرا هر کدام مختص زمینه‌های اجتماعی خود هستند.» یوگای مدرن در رابطه با نیازها، علایق، پندارها و سبک زندگی انسان مدرن غربی شکل گرفته است. جین، هم به جنبۀ بدنی و هم به جنبۀ معنوی یوگای مدرن توجه می‌کند و رابطۀ آن با دین عصر جدید را در نظر می‌گیرد و به‌طورکلی یوگا را با همۀ ابعادش هماهنگ‌شده با جامعۀ مصرفی و منافع بازار نشان می‌دهد.

الیوت گلدبرگ نظریه‌پرداز دیگری در حوزۀ یوگای مدرن است که دیدگاه‌هایش را در کتابی با نام «راه یوگای مدرن » بیان کرده است. او فرایند تحولات یوگا در قرن بیستم را در سه مرحله توصیف می‌کند که عبارت‌اند از: پزشکی‌سازی، پویایی‌شدن و اصیل‌سازی مجدد. پیش از آغاز قرن بیستم، وضعیت‌های بدنی یوگا عمل مذهبی حقیری بود که اقلیت کوچکی در حاشیۀ جامعۀ هند و فرودستان به آن مشغول می‌شدند. در مرحلۀ اول کسانی پیدا شدند که وضعیت‌های بدنی یوگا را به‌عنوان ورزش معرفی کردند و بر آثار سلامتی مورد مطالعه قرار دادند. در مرحلۀ دوم گروهی از معلمان یوگا پیدا شدند که با طراحی وضعیت‌های بدنی جدید آساناهای ثابت را به صورت پویا و پر تحرک درآوردند. مرحلۀ سوم دورۀ بازگشت ابعاد سنتی و باستانی یوگا است. آساناها با باورها و بینش‌های معنوی یوگا دوباره تلفیق گردید؛ به‌طوری‌که امروزه باورهای معنوی در قالب وضعیت‌های بدنی و به‌عنوان ورزش ذهن و بدن آموزش داده می‌شود. آسانا‌های یوگا که چهره‌ای ورزشی از یوگا به نمایش می‌گذارد، بستری برای گسترش تعالیم معنوی هندی و مباحث عرفان و خودشناسی شده است. در مرحلۀ سوم معلوم شد که یوگا از مبانی فلسفی و مذهبی آن قابل تفکیک نیست و نمی‌توان آن را به وضعیت‌های جسمانی فروکاست.

به‌طورکلی چهار ویژگی را می‌توانیم برای یوگای مدرن ذکر کنیم؛ یکم، لایۀ بدنی یوگا بر لایۀ معنوی آن غالب شد. دوم، یوگا در این دوره دیگر به هندوستان اختصاص ندارد و به‌نوعی فرایند جهانی‌سازی یوگای پیشرفته است. سوم، یوگا و به‌طورکلی هندوئیسم در این دوره تحت تأثیر فرهنگ غربی قرار گرفته و با ارزش‌های غربی هماهنگ‌سازی شده است؛ که در یک عبارت می‌توانیم بگوییم یوگا دنیوی، بازاری و تجملی شده و ارزش سرگرمی پیدا کرده است. چهارم، نماد یوگا تا پیش از این دوره مردان ژولیده با پوست‌های خشن و تیره بودند، اما امروز زنان سفید و خوش‌اندام نماد یوگا هستند. این تغییرات با سبک‌ها و جریان‌های اجتماعی گوناگونی ایجاد شده، که گوروها یا چهره‌های برجسته‌ای مسبب آن بوده‌اند.

منابع:

. Ernest Wood.
. Ernest E Wood, Practical yoga, ancient and modern: being a new, independent translation of Patanjali’s yoga aphorisms interpreted in the light of ancient and modern psychological knowledge and practical experience.
. Elizabeth de Michelis.
. A History of Modern Yoga.
. Modern Psychosomatic Yoga.
. Modern Denominational Yoga.
. Modern Postural Yoga.
. Modern Meditational Yoga.
. Elizabeth De Michelis; A History of Modern Yoga;
. Popularization.
. Elizabeth De Michelis; A History of Modern Yoga; p. 15.
. Mark Singleton.
. Yoga Body : the origins of modern posture practice.
. crisis of faith.
. Mark Singleton, “The Ancient & Modern Roots of Yoga”.
. Mark Singleton, Yoga Body : the origins of modern posture practice.
. Mark Singleton & Ellen Goldberg; Gurus of Modern Yoga; pp.1–14.
. Andrea R. Jain.
. Selling Yoga: from Counterculture to Pop culture.
. Andrea Jain, Selling Yoga : from Counterculture to Pop culture.
. New age religion.
. Andrea R. Jain, “The Malleability of Yoga: A Response to Christian and Hindu Opponents of the Popularization of Yoga”.
. Andrea R. Jain; Selling Yoga; p. 19.
. Elliott Goldberg.
. The Path of Modern Yoga : the history of an embodied spiritual practice.
. Elliott Goldberg, The Path of Modern Yoga : the history of an embodied spiritual practice.
. Elliott Goldberg, The Path of Modern Yoga, pp. 2–178.
. Elliott Goldberg, The Path of Modern Yoga, pp. 180–336.
. Elliott Goldberg, The Path of Modern Yoga, pp. 338–445.
.Postural.